พร ๕...

      พร  หมายถึง  สิ่งน่าปรารถนา,สิ่งประเสริฐ,สิ่งดีเยี่ยม ที่บุคคลหนึ่งอำนวยให้หรือแสดงความประสงค์ด้วยความปรารถนาดีให้เกิดมีแก่บุคคลอื่น

      พรที่รู้จักกันมากได้แก่ ชุดที่มีจำนวน ๔ ข้อ ซึ่งเรียกกันว่า จตุรพิธพร หรือ พร ๔ ประการ คือ อายุ วรรณะ สุขะ พละ

      พรที่เป็นชุดมีจำนวน ๕ ข้อบ้าง ๖ ข้อบ้าง ก็มี  เช่น อายุ วรรณะ สุขะ พละ ปฏิภาณ; อายุ วรรณะ ยศ เกียรติ สุขะ พละ;อายุ วรรณะ สุขะ ยศ เกียรติ สัคคะคือสวรรค์ พร้อมทั้ง อุจจากุลีนตา คือ ความมีตระกูลสูง; อายุ วรรณะ ยศ สุข อาธิปัจจะ คือความเป็นใหญ่ และชุดที่จะกล่าวต่อไปคือ อายุ วรรณะ สุขะ โภคะ พละ

      อย่างไรก็ดี พึงทราบว่า คำว่า พร ในที่นี้ เป็นการใช้โดยอนุโลมตามความหมายในภาษาไทยซึ่งเพี้ยนไปจากความหมายเดิมในภาษาบาลี ในภาษาบาลีแต่เดิม พร หมายถึง ผลประโยชน์หรือสิทธิพิเศษที่อนุญาตหรืออำนวยให้ตามที่ขอ พรที่กล่าวถึง ณ ที่นี้ทั้งหมด ในบาลีไม่ได้เรียกว่า พร แต่เรียกว่า ฐานะ หรือ ธรรม ที่น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ(ซึ่งจะบรรลุได้ด้วยกรรมคือการกระทำที่ดีอันเป็นบุญ)

     สำหรับพระภิกษุ พรหรือธรรมอันน่าปรารถนาเหล่านี้ หมายถึงคุณธรรมต่าง ๆ ควรปลูกฝัง ฝึกอบรมให้เกิดมี ดังพุทธพจน์ว่า: ภิกษุท่องเที่ยวอยู่ ภายในถิ่นท่องเที่ยวที่เป็นแดนของตนอันสืบทอดมาแต่บิดา(คือสติปัฎฐาน ๔) จักเจริญด้วย

     ๑.อายุ คือ พลังหล่อเลี้ยงทรงชีวิตให้สืบต่ออยู่ได้ยาวนาน ได้แก่ อิทธิบาท ๔

     ๒.วรรณะ คือ ความเอิบอิ่มผ่องใสน่าเจริญตาเจริญใจ ได้แก่ ศีล

     ๓.สุขะ คือ ความสุข ได้แก่ ฌาน ๔

     ๔.โภคะ คือ ความพรั่งพร้อมด้วยทรัพย์สมบัติและอุปกรณ์ต่าง ๆ อันอำนวยความสุขความสะดวกสบาย ได้แก่ อัปปมัญญาหรือ พรหมวิหาร ๔ 

    ๕.พละ คือ กำลังแรงความเข้มแข็งที่ทำให้ข่มขจัดได้แม้แต่กำลังแห่งมาร ทำให้สามารถดำรงชีวิตที่ดีงามปลอดโปร่งเป็นสุข บำเพ็ญกิจด้วยบริสุทธิ์และเต็มที่ ไม่มีกิเลสหรือความทุกข์ใด ๆ จะสามารถบีบคั้นครอบงำ ได้แก่ วิมุตติ ความหลุดพ้น หมดสิ้นอาสวะ หรืออรหัตตผล

.........

(จากพจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ.ปยุตฺโต)

*****