ขั้นตอนในการปฏิบัติศาสนาพูทธ มีทั้งหมด ๕ ขั้นตอนคือ
๑. ขั้นการรักษาศีล คือ การสำรวม ระวัง รักษากาย วาจาให้เรียบร้อย เช่น รักษาศีล ๕, ๘,๑๐ และศีลปาติโมกข์
๒. ขั้นสมาธิ คือ การทำจิตให้สงบ ให้อยู่ฐานใดฐานหนึ่ง เช่น อยู่ที่ใจ กาย ฯลฯ
๓. ขั้นปัญญา นำผลจากการฝึกสมาธิที่ได้มาพิจารณาเห็นสิ่งต่างๆว่า ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา แล้วจางคลายความยึดมั่น ถือมั่น จนถึงสภาวะจิตหลุดพ้น(วิมุติ)
๔. ขั้นวิมุติ(หลุดพ้น) ขั้นนี้ผู้ปฏิบัติจะเห็นทางเดิน(มรรค)ว่าเป็นอย่างไร และจะมีวิธีการอย่างไร ที่จะทำให้ทางนี้โล่งเตียนเสมอ (มรรค๘) คือ ขั้นชำระกิเลสที่เป็นอนุสัยนอนเนื่องในสันดานอออก อาศัยมรรค เป็นที่ประหารกิเลส จนสามารถทำอาสวะกิเลสสิ้นไป
๕. ขั้นวิมุติญาณทัสสนะ ขั้นนี้ผู้ปฦฏิบัติจะทำมรรค ๘ ให้รวมกันเป็นอันเดียวได้ เกิดความรู้ขึ้นไปโดยไม่ต้องนึกคิด(โพชฌงค์) ถ้าเอาสิ่งใดไปประกอบตัวรู้นี้ จะรู้ได้สายๆ โดบไม่ต้องผ่านการนึกคิด เช่น เอาสติเข้าไปประกอบ ตัวนี้ก็เป็นสติสัมโพชฌงค์ ซึ่งจะรู้เรื่องสติเป็นสายๆ ตั้งแต่ต้นจนถีงสติเว้นรอบ และเอาเรื่องเข้าไปประกอบ เช่น ธัมมวิจยะ. ปิติ,ปัสสัทธิ, วิริยะ, สมาธิ, อุเบกขา ก็จะเกิดความรู้ขึ้นแต่ละอย่างเป็นสายๆ ตังแต่เหตุเกิดแต่แรก จนถึงขั้นสุดท้าย โดยไม่ต้องนึกคิด เป็นความรู้ที่เรียกว่า "ตรัสรู้" ไม่เนื่องด้วยความนึกคิด
..............................
จากหนังสือ เราจะทำให้ดวงตาเห็นธรรมได้อย่างไร โดย รตนญาโณ ภิกขุ วัดดอยเกิ้ง สำนักปฏิบัติธรรมรัตนประทีป อ.แม่สะเรียง จ.แม่ฮ่องสอน
...............................
